Kaynak: ARRI / Çeviri: Alper Metin

19. Tek bir HDR standardı var mı?
Bugün HDR görüntü için iki dağıtım formatı var; HDR10 ve Dolby Vision. Ancak HDR içerikler birçok yolla üretilebiliyor.

20. Bir HDR iş akışı nasıldır?
Bir HDR iş akışı mevcut iş akışlarından çok farklı değil. Log C (veya ARRIRAW) çekim bir renk düzeltme sistemine yükleniyor. Ardından görüntüleri monitör çıkışına uygun hale çevirmek için bir 3D LUT kullanılıyor. Bu 3D LUT’un farklı HDR türleri için değiştirilmesi gerekiyor. ARRI bu tip 3D LUT’lar sağlıyor ama her yapım kendi görünümünü tasarlamakta ve bunu kamerada, master sürecinde kullanmakta özgür. 

21. Bir ACES iş akışında bir HDR master üretebilir miyim?
Evet, ACES sistemi çeşitli parlaklık düzeylerinde SMPTE ST-20842 çıkış dönüştürmeleri yapabiliyor.

22. İlk olarak HDR mı SDR mi renk derecelendirme yapmalıyım?
Herhangi birini ilk yapmak gerekmiyor; her ikisi için ayrı ayrı renk derecelendirme yapmak zorundasınız. HDR ile başlarsanız SDR için ayarlar yapmanız gerekir. 

23. Bir HDR filmin kurgusunu ve post prodüksiyonunu yapmak için özel bir yazılıma ihtiyacım var mı?
Özel bir yazılım gerekmiyor. Bir HDR master üretmek için Log C verisi ve 3D LUT’larla çalışabilen her sistem kullanılabiliyor. Belli dağıtım formatları yaratmak için özel yazılıma ihtiyaç duyabilirsiniz.

24. Bir SDR master’ı HDR’ye çevirmek mümkün mü?
Evet, bazı renk derecelendirme araçları bu özellikleri sunuyor. Kalite Log C çekimin yeniden master edilmesi kadar iyi olmayabiliyor. 

25. Bir HDR master’ı SDR’ye çevirmek mümkün mü?
Evet ama renk düzeltmede bazı ayarlar yapmanız gerekiyor.

26. HDR görüntüleri evde nasıl izleyebiliriz?
Evde HDR deneyimi yaşamak için iki genel gereksinimin karşılanması gerekiyor; televizyon alıcısının HDR uyumlu olması ve içeriğin HDR olarak ulaşması. Birinci koşul için ilk kuşak TV cihazları geçtiğimiz aylarda piyasaya çıktı ama set üstü alıcı gerekebilir. İkinci koşul HDR dağıtım için ise henüz erken; bugün sadece internet akışı hizmetleri var. Tüketicilere HDR programlar sağlamak için HEVC (H.265) kodek kullanılacak. Elbette Hollywood stüdyoları bu yeni formatta çekim yapmayı programlarına alacaklar.

27. Bugün kim HDR yayın yapıyor?
Bildiğimiz kadarıyla henüz HDR yayın dağıtımı yok. Ancak Amazon ve HBO gibi internet yayıncıları HDR içerik akışı sunmaya başladı.

28. HDR görüntüleri sinemada nasıl izleyebiliriz?
Mutlaka bir Dolby Vision Cinema bulmalısınız. Dolby 2024 yılına kadar 100 civarı Dolby Vision ekran kurmayı planlıyor. Her Dolby Vision Cinema’da özel bir Dolby sertifikalı salon tasarımı ile Dolby’nin belirlediği minimum teknik koşulların olması gerekiyor. Bugünlerde Dolby sinemalarda HDR göstermeye yönelik yeni lazer projektörlerini tanıtıyor. Lazer projektörler HDR’nin gerektirdiği yüksek kontrast, yüksek parlaklık ve geniş renk aralığını sunuyorlar.

29. Dolby Vision nedir?
Dolby Vision (DV), Dolby Vision White Paper’da yazdığı şekliyle “eğlence içeriklerinin dağıtımına yönelik yüksek kaliteli, yüksek dinamik aralıklı ve geniş renk gamlı bir sistem”. Şu anda statik malzeme verisi (SMPTE ST-2084) kullanıyor ve yakında dinamik malzeme verisi (SMPTE ST-2094) desteklenecek. Bu format SDR televizyonlarla ve HDR10 ile uyumlu.

Parlaklık bakımından DV 0 ile 10.000 nit aralığında. Bugünkü ekran teknolojisiyle Dolby Vision Mastering Display gibi ekranlar 0.005 ile 4.000 nit aralığını görüntüleyebiliyor. Standart dinamik aralık (SDR) ise 0.05 ile 100 nit aralığında.

30. Hybrid Log-Gamma (HLG) nedir?
Hybrid Log-Gamma eğrisi NHK ve BBC tarafından belirlenen bir HDR standardı. ITU Rec BT.2100’de açıklanıyor. HLG teknik özellikleri önceden yerleşmiş televizyon aktarım eğrileriyle daha yakından eşleşerek eski ekranlarla belli bir derecede uyumluluk sunuyor. Yani HLG hem HDR hem de SDR’yi destekleyen, geriye dönük uyumlu bir standart.

Şekilde HLG eğrisi ile referans gamma eğrisi karşılaştırılıyor. HLG tipik olarak daha geniş parlaklık değerlerini kodladığı için biraz yanıltıcı. Aşağıdaki daha iyi karşılaştırmada HLG eğrisinin maksimum 1000 nit kodladığı varsayılırken, gamma eğrisi maksimum 100 nit kodluyor. Dikey eksenin logaritmik ölçekli olduğuna dikkat edin.

31. UHD Alliance nedir?
UHD Alliance yeni görüntü izleme deneyimleri hakkındaki standartları belirleyen ve ekosistemi biçimlendiren bir üreticiler, stüdyolar ve içerik dağıtıcılar konsorsiyumu. ARRI, UHD Alliance’ın bir üyesi. 

32. UHD Premium nedir?
UHD Alliance minimum UHD teknik özelliklerine sahip içerik ve tüketiciler için Ultra HD Premium sertifikası ve logosu tanımladı:

• Çözünürlük: 3840 x 2160
• Renk bit derinliği: 10 bit dağıtım ve 10 bit oynatma ekranları için
• Renk sunumu: BT.2020
• Master görüntüleme: SMPTE ST-2048 (minimum %100 P3 renk alanı, minimum 1000 nit parlaklık, 0.03 nit’ten az siyah seviyesi)
• İçerik aktarım işlevi: SMPTE ST-2048
• Oynatma ekranı: SMPTE ST-2048 (minimum %90 P3 renk alanı, minimum 1000 nit parlaklık, 0.05 nit’ten az siyah seviyesi ya da 540 nit’ten fazla tepe parlaklık değeri ve 0.0005 nit’ten az siyah seviyesi)

33. “Nit” ne anlama geliyor?
Nit parlaklık birimi olup, diğer adı metre kareye düşen kandil (cd/m2). Eski bir parlaklık birimi olan foot-lambert, 3.4 nit’e eşit.

Referans olarak bir stüdyo monitörünün tepe parlaklık değeri 100 ile 120 nit arasındayken, modern bir televizyon veya masaüstü monitör 200, hatta 300 nit’e kadar çıkabiliyor. Açık havaya yönelik özel ekranların parlaklığı çok daha fazla olabiliyor. Dikkat edilmelidir ki HDR yüksek dinamik aralık anlamına gelir, süper parlak değil. Önemli olan özellik, maksimum parlaklık ile siyah seviyesi arasındaki oranın yüksekliği.

34. HDR için bir HDMI standardı var mı?
HDMI, UHD-1 ve UHD-2 içerikleri amatör tüketici ekranlarına aktarmaya yönelik bir arabirim. Ekranınıza HDR içerik aktarabilmek için sistem HDMI 2.0a ve kablolar ile uyumlu olmalıdır. 

35. Geniş renk gamı (WCG) nedir?
WCG (Wide Color Gamut) Rec 709’dan daha geniş renk gamları için kullanılan jenerik bir terim (örneğin Rec 2020, P3 ve diğerleri). 

36. Rec 2020 nedir?
Rec 2020, bugünkü HD endüstri standardı Rec 709’den daha geniş bir renk alanı. Rec 2020 daha güzel görüntüler vaat ediyor ama bunları sadece ekran teknolojisi gösterebiliyor. Televizyonlar ve sıradan bilgisayar ekranları gibi klasik Rec 709 ekranlar Rec 2020 gösteremiyorlar. 

Recommendation ITU-R BT.709 ifadesinin kısaltması olan Rec 709, şu anda mevcut HDTV endüstri standardı iken, Rec 2020 UHD’nin kodlama renk alanı. Ana renkler spektral konumda yer alır ve bu nedenle resimlerde daha doygun renkler elde etmek mümkün. Ama bu tüm renklerin daha doygun görüneceği anlamına gelmiyor. Düzgün çevrildiğinde bir Rec 709 görüntü, Rec 2020 ekranda görüntülenenle aynı görünüyor. 

Rec 2020 bir kodlama standardı. Bir televizyon ya da ekran tüm renk gamını desteklemeyebilir. Yine de kendi fiziksel gamı içerisindeki renkleri doğru görüntüler. UHD Alliance girişiminin Premium logosunu elde etmek için örneğin bir televizyonun P3 gamının en az %90’ını desteklemesi gerekir.

37. Rec 2020, DCI P3’ün yerini mi alıyor?
DCI P3 Rec 2020’nin yaklaşık %72.9’unu kapsayan, dijital projektörlere yönelik en önde gelen renk alanı. Ekran ve lazer teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte, Rec 2020’in öncülüğü sadece UHD TV’lerle sınırlı kalmayabilir. DCP Dijital Sinema Paketleri (Digital Cinema Packages) ne DCI P3, ne de Rec 2020 renk alanını kullanırlar; DCP’ler XYZ renk alanında kodlanırlar. HDR DCP’ler için DCP taşıyıcı içerisindeki bir malzeme verisi bayrağı, çekimi “HDR on” olarak işaretler.

38. EOTF nedir?
Bir ekranın EOTF (Electro-Optical Transfer Function) fonksiyonu, dijital giriş sinyaliyle ekran parlaklığı arasındaki ilişkiyi belirler. CRT ekranların EOTF’si bir güç fonksiyonuydu; parlaklık giriş sinyalinin 2.2 – 2.5 üssüne yükseliyordu. Genellikle gamma denilen üssün tam değeri, monitörün tipine bağlıdır. ITU Rec 1886, EOTF’nin 2.4 üslü olması gerektiğini söyler.

39. OETF nedir?
Bir kameranın OETF (Opto-Electronic Transfer Function) fonksiyonu, doğrusal sahne ışığı ile dijital çıkış sinyali arasındaki ilişkiyi belirler. 

40. HDR10 nedir?
CTA (Consumer Technology Association) tarafından belirlenen bu HDR formatı, statik malzeme verisi (SMPTE ST-2048) kullanır. Format SDR televizyonlarla uyumlu değil. 

41. PQ nedir?
PQ (Perceptual Quantization) transfer eğrisi, SMPTE ST-2048 olarak standartlaştırıldı.

42. SMPTE ST-2048 nedir?
PQ eğrisi olarak da bilinen SMPTE ST-2048, EOTF ve HDR ekranlar için yeni bir standart. EOTF, insanın görüş sistemiyle eşleştirilen doğrusal olmayan bir transfer fonksiyonu kullanan belli bir bit derinliği için çok geniş bir parlaklık seviyeleri aralığı elde ediyor. 

Transfer eğrisi 10.000 nit’e kadar mutlak parlaklık değerlerini kodlar. Bu önceki EOTF tanımlamalarına göre önemli bir değişiklik. 

Grafik PQ eğrisini referans gamma eğrisiyle karşılaştırıyor. PQ eğrisi çok daha geniş bir parlaklık değerleri aralığını kodladığı için aslında bu grafik biraz yanıltıcı. Bununla birlikte HDR monitörler için yeni bir EOTF eğrisi gerektiğini vurguluyor. Gamma eğrisi gölgelerde yeterince quantizasyon üretecek kadar eğimli değil. Daha iyi bir karşılaştırma için verilen aşağıdaki şekilde, gamma eğrisinin maksimum 100 nit parlaklık kodladığı varsayılıyor. Dikey eksenin ölçeğinin logaritmik olduğuna dikkat edin. 

43. ITU R-BT.2100 nedir?
Bu ITU standardı HDR ekranlar için iki farklı EOTF tanımlıyor; PQ transfer fonksiyonu ve HLG transfer fonksiyonu. PQ eğrisinin dramatik içerik yapımları için kullanılması beklenirken, HLG eğrisi yayın uygulamaları için kullanılacak. Standart ayrıca HDR içeriğin kritik izlenmesi için monitör değişkenlerini ve izleme koşullarını da tanımlıyor.