Malumunuz Hollywood filmleri ana dilinde, İngilizce çekiliyor. İngilizce’ye hâkim olmayanlar için iki seçenek var; ya alt yazı ile izlemek veya dublajlı dinlemek. Dublaj seslendirme konusu ise ilginç bir şekilde ülkeden ülkeye farklılıklar gösterebiliyor. Bu yazımızda film ve sinema sektöründe dublajı inceleyeceğiz.
Fotoğraflar © Birol Berber - BiberSA Prodüksiyon
Sinema Filmi Dublajı
Dublaj, film ve dizilerdeki konuşmaların Türkçe’ye çevrilerek filme montajı işlemidir. Bir başka deyişle; bir filmde yer alan konuşmaların, müziklerin ve ses efektlerinin profesyonel stüdyo ortamında birleştirilip yeni bir kayda dönüştürülmesi işlemidir.
Örneğin İngiltere ve Amerika’daki izleyiciler genellikle film ya da dizileri orijinal dillerinde alt yazılı izlemeyi tercih ediyorlar. Bu iki ülkede genel olarak sadece çocuk programlarına dublaj yapılıyor. Buna gerekçe olarak da, izleyicilerin yaşları büyüdükçe filmin orijinal sesini duymayı tercih ettikleri, bu sayede filmin duygusunu ve atmosferini daha iyi hissettiklerini gösteriyorlar. İngiltere’de bu konudaki en önemli istisna Spaghetti Western filmleridir. Bu İtalyan yapımı kovboy filmleri nedense İngilizce’ye çevrilmiştir. Gerçekten de ilginçtir, çünkü İngiltere’de Hidden Dragon gibi Çin yapımı filmlerin bile dublajlı versiyonları olduğu halde, sinemalarda alt yazı ile gösterime girmiştir. Bazı dublajlar, filmi daha çekici kılar. Örneğin ünlü Shrek 2 filmindeki Doris adlı çirkin üvey kız kardeşi İngiltere’de Jonathan Ross, Amerika’da ise Larry King seslendirmişti. Filmin etkileri her iki ülkede farklı oldu. Filmler bir başka dile çevrilirken, o ülkenin mizah anlayışına ve kültürüne de adapte edilmelidir, zaten başka türlüsü başarılı olamaz.
Hollywood filmleri yaklaşık %90 oranında başka dillere çevriliyor. Özellikle gişe filmlerinin 30’dan fazla dile çevriliyor olması, doğal olarak dublaj stüdyolarında bir baskı yaratıyor. Örneğin sadece Hindistan için Spider-Man 3 filmi en az 4 dile çevrildi: Hintçe, Tamil Dili, Telugu ve Bhojpori.. Bu da ekstra zaman gerektiren bir iş ve dolayısıyla filmin o ülkede vizyona geç girmesine neden olabiliyor. Bu da yapımcı şirketin hiç istemediği, oldukça stresli bir süreç!
Dublajın ne kadar iş yükü gerektireceği ise tamamen yapısına bağlı olarak değişiyor. Dudak senkronizasyonu, en çok emek isteyen tarz. Bazıları dudak senkronizasyonu yerine sadece seslendirme yapmayı tercih ediyor. Orijinal diyaloglara bağlı kalınarak karakterler seslendiriliyor. Bazı ülkeler ise dublaja daha farklı yaklaşıyor. Bir anlatıcı, metinde neler olduğunu anlatırken orijinal diyalogların üzerine konuşuyor. İzleyiciler alttan gelen orijinal konuşmaların üzerine kendi dilindeki tek sesli açıklamaları dinliyorlar. Özellikle Rusya ve bazı doğu bloku ülkelerinde bu tarz tercih ediliyor. Tabii ki bu yöntem, filmin doğal akışını bozan ve kulağa pek de hoş gelmeyen bir seçenek.
Fotoğraflar © Birol Berber - BiberSA Prodüksiyon
Dünyada durum böyle iken; Türkiye’de bazı ünlü dublaj sanatçıları (örn. Sungun Babacan, Sezai Aydın, Uğur Taşdemir, Mehmet Ali Erbil, Okan Bayülgen, Nevra Serezli gibi) ünlü Hollywood filmlerine dublaj yaparak adlarını duyurmuşlar ve günümüzün ünlü dublaj sanatçıları olmuşlardır. Türkiye’de dublaj 1932 yılında Bir Millet Uyanıyor filmiyle başlamıştır. Bu film Türkiye’de seslendirilen ilk sesli filmdir. Türkiye’de dublaj her ne kadar pek göze batmasa da, film oyuncularının canlandırdığı karakterlerin diksiyon ve vurguları açısından ele alındığında, tamamen kişiliğe yönelik bir betimleme olduğundan, aslında çok büyük önem taşımaktadır.
Dublaj için filmin yabancı dilde olması gerekmez ve ne yazık ki kötü dublaj yapılmış bir çok örnek de var. Örneğin filmler televizyonda gösterilmeden önce içindeki küfür içeren sözcükler bizde her ne kadar “bip”lense de, başka ülkelerde yerlerine daha hafif sözcükler konularak yeniden seslendirilebiliyor. Haliyle sonradan yapılan eklemeler kulağa hoş gelmiyor.
Televizyon Dizi Film Dublaj
Birçok televizyon dizisi Türkiye’de izlenme rekorları kırıyor, reytingleri alt üst ediyor. Hatta ve hatta Ortadoğu ülkelerine ve Avrupa kanallarına satılan meşhur Türk dizilerimiz, gerek altyazı gerekse yabancı dilde dublaj yapılıp izleyiciye sunuluyor. Türk dizilerinde oyuncuların çekim ortamından veya ses tonundan kaynaklı yeniden dublaj işlemi stüdyolarda yapılıyor. Bir karakteri farklı bir ses dublaj ederken kimi zaman aynı sesin dublaj ettiği de oluyor. Türkiye dublaj konusunda dünya sıralamasında iyi bir konumda. Zira sinema filmini veya diziyi bir dublaj sanatçısının komple dublaj yaptığını görmüşlüğümüz vardır.
Dublaj aynı zamanda mikrofon oyunculuğudur. Teatral bir kabiliyet gerektirir. Dublaj sanatçısı olmak ve bu işi yapmak isteyenlere çağrımız ilgili kurumlardan eğitim almaları olacaktır.
Sevgiyle kalın.