16.yy’da İzmir’de bulunan Avrupa kökenli kişiler saraylar ve kiliselerde kullanmak üzere Uşak Halılarını ülkelerine göndermeye başlamışlardır. Uşak Halıları bir prestij ve zenginlik göstergesi olarak sadece saray ve kiliselerde yer almamış, aynı zamanda dönemin ünlü ressamlarının tablolarında prensler, krallar ve dönemin ileri gelenleri bazen masanın üstüne serilmiş, bazen de yerde bir Uşak Halısının dekor malzemesi olarak yer almasına özen göstermişlerdir. Alman ressam Hans Holbein ve Venedikli ressam Lorenzo Lotto gibi sanatçıların Uşak Halısının da yer aldığı tabloları günümüzde Londra National Gallery gibi müzelerde sergilenmektedir. Ayrıca Uşak Halıları yurt dışında Paris Louvre Müzesi, Floransa Bardini Müzesi, Londra Victoria Müzesi, National Gallery of Art, Budapeşte Milli Müzesi, Berlin İslam Sanatları Müzesi, Metropolitan Ulusal Kuveyt Müzesi ve ülkemizde de Türk İslam Eserleri Müzesi, İstanbul Vakıflar Halı Müzesi, Konya Mevlana Müzesi gibi birçok müzede sergilenmektedir. 

Uşak Halısı, dokunmasında kullanılan ipliğin ve boyanın dayanıklılığı sebebi ile uzun yıllar saklanabilen ve sanat tarihinde yerini alan geleneksel sanat dalının bir örneğidir. Minyatür sanatına göre sonsuzluğu, güç ve asaleti simgeleyen bitki süslemeleri, insan ve hayvan figürlü kompozisyonların yer aldığı “Madalyon”, çiçeklerle bezenmiş hayat ağacı, bereketi temsil eden ve başak biçiminde ejderhası ile “Köşeli Madalyon”, “Yıldızlı Uşak Halısında” yıldızlar içinde hayat ağacını temsil eden palmiye yaprağı, üretkenliği temsil eden kuş ve ejderha motifleri, dokuyan kişinin duygularını yansıtan “Serpme Uşak Halısı”, hayatın sürekliliğini temsil etmek üzere tekrarlanan bulut desenlerin yer aldığı “Bulutlu”, doğanın bolluk ve bereketini vurgulayan “Çiçekli”, üzerindeki desenlerin leoparı andırması sebebiyle iktidar ve gücü temsil ettiğine inanıldığı için Orta Asya Türk boyları beyleri, Osmanlı’da sultan ve padişahların tercih ettiği “Çintemani”, doğayı gözlemleyerek oluşturulan “Yöresel”, Alman ressam Hans Holbein’in resimlerinde yer aldığı için aynı isimle tanınmış olan, sekizgen ve baklava kompozisyonlu “Holbein”, hayat ağacının üzerinde yer alan kuşların ruhun sürekliliğini ve yaşamı temsil ettiği, diğer kuşların da mutluluk, keyif ve sevgi sembolü olarak yer aldığı “Kuşlu”, gamalı haç ve rozet motifleri içeren İtalyan ressam Lorenzo Lotto’nun tablolarında yer aldığı için aynı isimle anılan “Lotto”, sapana benzeyen motifleri ile “Sapanlı” desenlerine göre sınıflanmış başlıca Uşak Halısı türleridir.

Bu yazıda yukarıda sözü edilen halı desenlerinin vücut boyama sanatına örnek teşkil edecek uygulamalarına yer verilmiştir. Her bir halı aslında metrekaresine atılan 89.600 adet düğümle dokuyan kişinin ruhunu yansıtan birer esere dönüşmektedir. Bu eserlerin insan vücudundaki görünümleri de vücut boyama sanatı için ilham kaynağı olabilmektedir.

Tasarımlar: Bilgesu Abalı 

Kaynakça; T.C. Uşak Valiliği Uşak Halıları Kataloğu