Sir Charles Spencer Chaplin, kısaca Charlie Chaplin (1889-1977) İngiliz sinema yönetmeni, oyuncu ve yazardır. Çağını ve sonrasını en çok etkileyen düşünür, yazar, yönetmen ve oyuncu olarak sinemada yer almış, siyasal görüşünü de yansıttığı Chaplin Sineması bir ekole dönüşmüştür (Sayers, 2010: 7). Halkın içinden karakterler ve sıradan olaylarla ördüğü sinemasında, olağanüstü etkiler bırakmıştır. 

Sorunlu bir çocukluk geçiren Charlie, yaşadığı her deneyimi bir şekilde filmlerine yansıtmıştır. Ailesi Londra’daki tiyatro ve müzikhollerde çalışan Chaplin, anne-babasının boşanması, babasının alkolizm sorunu, annesinin sesini kaybetmesi ve sonrasında gelen psikolojik sorunlar nedeniyle oldukça zorlu ve sorunlu bir çocukluk yaşamıştır (Rundell, 2014: 187). İlk kez sahneye beş yaşındayken çıkmış, şarkı söyleyen annesinin yanında dans etmiş, dokuz yaşında “Sekiz Lancashire’lı Delikanlı” (Eight Lancashire Lads) adlı dans topluluğuna katılmıştır.

1910 yılında kardeşi Sydney’in de içinde olduğu gezginci Fred Karno Kumpanyası’na katılmış, kumpanyanın Amerika turnesi hem Charles’ın hayatını hem de henüz çok genç olan sinema tarihini sonsuza kadar değiştirmiştir (Mukherjee, 2021). Charlie Chaplin, yalnızca görüş olarak değil, estetik, teknik, öykü, gerçeklik, ideoloji bağlamında sinemayı etkilemiştir. 

Genç Charlie Chaplin, kamera karşısına ilk kez 2 Şubat 1914’te geçer. Tek makaralık kısa filmin adı “Yaşıyor Gibi Yapmak’’tır (Making a Living). Henüz ikinci filmi olan Kid Auto Races in Venice isimli filmde, dünya sinema tarihine damga vuracak olan Şarlo (Charlot) karakterini yaratmıştır (Murphy, 2010: 426). Birkaç kuşak, Charlie Chaplin’i “Şarlo” olarak tanımış ve anımsamıştır. Dünyanın ilk evrensel sinema yıldızlarından biri olan Chaplin, Şarlo karakteriyle 60’tan fazla kısa film çevirmiştir.

Charlie Chaplin, sinemanın kurucularından sayılan D.W. Griffith ve birkaç isimle birlikte United Artists isimli bir şirket kurmuştur. 1918’den itibaren uzun metrajlı film üretimine başlamıştır. İlk uzun sayılabilecek filmi “Bir Köpeğin Yaşamı’’dır (A Dog’s Life).

Charlie Chaplin, 1921 yapımı “The Kid’’ filminin hem yapımcısı, hem yönetmeni, hem de başrol oyuncusudur. Sokakta bulduğu bebeği sahiplenmek zorunda kalan yoksul Şarlo’nun öyküsü, sonraki yıllarda yüzlerce filme ilham kaynağı olmuştur.

19. yüzyılda Amerika’yı saran altın arama çılgınlığı, Chaplin’in 1925 yapımı başyapıtı Altına Hücum’a konu olmuştur. Kör bir çiçekçi kıza aşık olan, kızın gönlünü kazanmak için kendini zengin bir adam gibi tanıtan ve kızı kurtarmak için her şeyi yapan yoksul Şarlo’nun öyküsü, 1929 ekonomik bunalımıyla kıvranan Amerika’da sınıf farklılıklarının sert gerçekliğini müthiş hüzünlü bir komedi filminin arkasına saklamıştır: Şehir Işıkları (City Lights) (Calhoon, 2000: 401).

Chaplin, yaşadığı dönemdeki teknik olanakların yetersizliğinden dolayı başlangıçta sessiz filmler çekmiştir. 1936 yapımı Modern Times, Chaplin’in Şarlo karakterini son kez canlandırdığı, yapımcılığını, yönetmenliğini, müziklerini derken her bir dokusunda sonuna kadar emeğini eksik etmediği yapımlarındandır ve Chaplin’in son sessiz filmidir. 

1940 yılında, Hitler henüz hayatta ve gücünün doruğundayken, üstelik Naziler dünya çapında henüz itibarlıyken çekilen Büyük Diktatör, mizah silahıyla faşizmi yerden yere vurmanın en büyük örneğidir (Sorce, 2015: 10). The Great Dictator, Chaplin’in çektiği ilk sesli filmdir ve filmde Nazi Almanya’sının tıpkısının aynısı başka bir diktatörlükte, kararları ve yönetimi ile ülkesinin kırıp geçiren manyak tanımlamasının tam karşılığı olan Adenoid Hynkel, ülkede kendisine ikizi kadar benzeyen azıcık safça bir Yahudi berberin varlığından habersizdir. 

Chaplin filmde Hitler’i canlandırmakla kalmamış, Nazi Almanya’sını hem de ABD’nin hala barış içerisinde yaşadığı ve henüz savaşa girmediği bir dönemde yerden yere vurmuştur. Amerikan rüyasının üstündeki perdeyi çekip alan, kamerasını yoksulluğa çeviren, faşizmi ve hatta kapitalizmi acımasız bir alaycılıkla yerden yere vuran Chaplin, bu çabalarının sonucunda “komünist’’ olarak damgalanmıştır (Ibarlucía, 2019: 145). Ancak buna rağmen fikirlerinden ve tarzından ödün vermemiştir.

Sinema sanatına yaptığı büyük katkılar, dünya çapında milyonlarca hayran ve çığır açan büyük başyapıtlara rağmen Chaplin’in yıldızı, Amerikan film endüstrisiyle hiç barışmamış, çoğu filmi görmezden gelinmiştir. Charlie Chaplin, dünya sinema tarihinde düşünceleri nedeniyle sansürlenen ve dışlanan ilk sanatçılardan biri olmuştur. 

Charlie Chaplin filmlerindeki üslubunu, “konuşursam beni sadece İngilizce bilenler anlayacak ama sessiz bir filmi herkes anlayabilir ve dünya Amerika’dan ibaret değil” sözleriyle dile getirmiştir (Gehring, 2017: 93).

Kaynaklar

• Calhoon, K. S. (2000). Blind Gestures: Chaplin, Diderot, Lessing. Modern Language Notes, 115: 381–402.
• Gehring, W. (2017). Charlie Chaplin & Buster Keaton Comic Antihero Extremes During the 1920s. SCIO Revista de Filosofía, 13: 77-96.
• Ibarlucía, R. (2019). Revolutionary Laughter: The AestheticoPolitical Meaning of Benjamin’s Chaplin. Aisthesis. Pratiche, linguaggi e saperi dell’estetico, 12 (2): 135-150.
• Mukherjee, A. (2021). Charlie Chaplin’s Films: A Huge Source of Satire through Comedy. https://www.academia.edu/25112892/Charlie_Chaplin_s_Films_A_Huge_Source_of_Satire_through_Comedy, 03.08.2021.
• Murphy, L. (2010). Charlot franÇais: Charlie Chaplin, The First World War, and the Construction of a National Hero. Contemporary French and Francophone Studies, 14 (4): 421-429.
• Rundell, J. (2014). The Chaplin Craze: Charlie Chaplin and the Emergence of Mass-Amusement Culture. York: University of York, https://etheses.whiterose.ac.uk/7918/1/The%20Chaplin%20Craze%2C%20Jack%20Rundell%2C%20PhD.pdf, 03.08.2021.
• Sayers, J. G. (2010). Sir Charles Spencer Chaplin. Encyclopedia of creativity Chapter: Chapter 272: Sir Charles Spencer Chaplin. 2nd Edition, Ed. Mark Runco ve Steven Pritzker, New York: Elsevier.
• Sorce, G. (2015). Hitler and Humor: Coming to Terms with the Past Through Parody. Global Media Journal German Edition, 5 (2): 1-12.