İnternet ve sosyal ağlar, günümüzde herkes için günlük yaşamın bir parçası olmuştur ve çoğunlukla riskleri ve zararları düşünülmeden kullanılmaktadır. Sosyal ağların kullanımının sosyal davranışları etkilediği çok sayıda araştırmayla kanıtlanmıştır (Siripaiboon, 2016: 41). İnsanların, yaşamı sosyal ağlardan ibaret görmesi hipermodern gerçeklerden biridir ve yeni bir çağ dönüşümü anlamına gelmektedir. Soysal yaşam, kimlikler, sosyal roller, yaklaşımlar, biçemler sosyal ağlarla birlikte yeniden belirlenmektedir (Alfert, 2014: 77). Teknolojiyle postmoderne dönüşen çağ, sosyal ağlarla birlikte hipermoderne dönüşmüştür. 

Web 2.0’ın geliştirilmesi ve bunun sonucunda ortaya çıkan akıllı telefonlar, yaşamın her alanında artan ağlarla dünyayı kuşatmıştır. Akıllı telefonların kullanıma girmesiyle sanal dünyaya mobil erişim sağlanmış, World Wide Web’e zamana bağlı erişim kolaylaşmıştır. İnternetle büyüyen ve sosyal ağların kullanımının doğal karşılandığı yetişkinler dünyayı biçimlendirmişlerdir (Thoma, 2017: 45). Dünya, hızlı ve kolay erişimli, geniş iletişim ve paylaşım olanakları sağlayan ve çok eğlenceli sosyal ağlarla sarılırken, pek çok yeni sorun da beraberinde gelmiştir. 

Sosyal etkileşim, sosyal ağ sitelerini diğer birçok medya uygulamasından - özellikle geleneksel kitle iletişim araçlarından veya statik internet sitelerinden açıkça ayıran bir özelliktir. Sosyal ağ sitelerinin, sosyal etkileşimi eğlence ile zenginleştirmesi, bu kadar çekici bir iletişim kanalının insanları sosyal iletişime daha fazla zaman ayırmaya teşvik etmesi anlamına gelmektedir (Leiner, 2012: 121). Radyo, televizyon veya kitapların aksine, birlikte olmak çevrimiçi sosyal ağları kullanmanın önemli bir parçasıdır. Sosyal ağlar, kullanıcıya sosyal etkileşim için güçlü ve etkili araçlar sağlamaktadır.

Lin ve Lu, 2011 yılında 302 katılımcı arasında yaptıkları ankette, insanların sosyal ağ sitelerini kullanmalarının temel sebeplerinin eğlence ve kullanışlılık olduğunu, bunun yanında farklı cinsiyetlerin sosyal ağ sitelerini kullanma sebeplerinin de farklı olduğunu bulmuşlardır. Bunun yanı sıra insanların sosyal ağları kullanmalarının temel nedeninin boş zamanları doldurarak arkadaş ve aile takipleri ve eğitim nedenleriyle olduğu da belirlenmiştir (Hajarian, 2015: 182). Bir başka araştırmada, insanların genellikle sosyal ağları kullanmak için birçok motivasyonel neden bildirdiği, en önemli nedenin yeni insanlarla iletişim kurmaktır (%31) olduğu belirlenmiştir. İkinci sırada arkadaşlarıyla iletişim halinde olmak (%21), üçüncü sırada ise genel sosyalleşme (%14) yer almaktadır. Toplam 11 farklı neden ve çeşitli alt nedenler tespit edilmiştir (Brandtzæg ve Heim, 2009: 151). Farklı düzeylerde sosyal etkileşimleri ve farklı bilgi alışverişi ve paylaşım biçimlerini desteklemek için sosyal ağları kullanım yaygınlaşmaktadır. 

Sosyal ağların kullanımı, ancak geri dönüş kanalının diğer kullanıcılarla zamanında etkileşim ve aktif taahhüt yoluyla özgün ve dürüst iletişim yoluyla da kullanılması durumunda etkili ve başarılı olmaktadır (Heise ve Peters, 2015: 5). Bireylerin yanı sıra şirketler ve kurumlar da işe alım, pazarlama ve kurum içi iletişim gibi nedenlerle sosyal ağları giderek daha fazla kendi amaçları için kullanmaktadır. Sosyal ağların birçok ihtiyaca cevap veren niteliği, geniş kapsamlı ve eğlenceli özellikleri onu çekici hale getirmektedir (Poller ve Waldmann, 2013: 81). Ancak sosyal ağların yaygınlığı oranında sosyal ağlarla işlenen siber suçlar da artmaktadır. 

Sosyal ağlar iletişimi kolaylaştırmakta, büyük sayılarla bilgiye hızlı bir şekilde erişimi sağlamakta, arkadaşlar, tanıdıklar, meslektaşlar ve iş ortakları ile verileri paylaşma olanağı vermektedir. Ancak sosyal ağlar, sağladığı tüm olanakların yanında, kötü niyetli kişilerin ve grupların da kendi hesapları doğrultusunda yararlandığı alandır. İnternetin bu “tehlikeli” bölümü “Dark Web” olarak bilinmektedir. Dark Web’in yasadışı uyuşturucu ticaretinden kiralık katillere kadar her türlü karanlık olayın gerçekleştiği yer olduğu varsayılmaktadır. Dark Web, arama motorları tarafından dizine eklenmeyen ve yalnızca özel yazılımlarla erişilebilen derin web’in bir alt kümesi olarak da tanımlanmaktadır (Luber, 2022). Yer paylaşımlı bir ağ olarak uygulanan Dark Web’de, tüm veri trafiği şifrelenir ve anonimleştirilir. Bu nedenle yasadışı işleri Dark Web üzerinden yapmak elverişli hale gelmektedir. 

Dark Web, yani anonimliğin garanti edildiği ve özel bir yazılım kullanmadan erişilemeyen bir World Wide Web, 2011 yılında dünyanın en büyük çevrimiçi kara borsası olan Silk Road, Dark Web üzerinde kurulmuş; Dark Web’de sağlanan anonimliği bünyesinde barındıran sanal para birimlerinin varlığıyla ekonomi ve iş araştırmalarının konusu haline gelmiştir (Hatta, 2020: 286).

King’s College London’dan araştırmacılar Daniel Moore ve Thomas Rid, 2015 yılında beş haftalık bir süre boyunca Dark Web’deki 2.723 aktif sayfanın içeriğini sınıflandırmış, sonuçta içeriklerin yüzde 57’sinin yasa dışı içerik barındırdığını belirlemiştir (Guccione ve Seebacher, 2022). Dark Web’in, internetin arama motorları tarafından kapsanmayan bir parçası olması, onun yasadışı işler için kullanılmasını kolaylaştırmaktadır. 

Dark Web, IP adreslerini internetin geri kalanından gizleyen web sitelerinden oluşan internetin bir parçasıdır. Yüzey ağı olarak adlandırılan içeriğin aksine, erişim için genellikle ziyaretçilerin IP adreslerini web sitesinden de gizleyen özel programlar veya teknolojilerle çalışmaktadır. Dark Web, kredi kartı numaralarından, uyuşturucu veya silahlardan sahte paraya, çalıntı banka hesaplarına, erişim verilerine ve sosyal medya profillerine ve hatta diğer insanların bilgisayarlarına girmeye yönelik yazılımlara kadar her türlü veriyi sağlayabilmektedir (Kaur ve Randhawa, 2020: 2143). Dark Web’in özellikleri ve sağladığı olanaklar, suça eğilimli olanları da cezbetmektedir.

Dark Web genellikle ‘kötü’ ile ilişkilendirilse de, aynı zamanda ‘iyi’ - ve ‘çirkin’i de içermektedir. Google’ın arama motoruna her gün 3,5 milyardan fazla sorgu girilmektedir. Sosyal medyaya her gün milyarlarca gönderi eklediğinde, çevrimiçi içeriğe erişmenin en baskın yolunun arama motorları ve paylaşılan bağlantılar olduğu ortaya çıkmaktadır. Ancak her gün kullanılan ‘yüzey ağı’nın tüm ağın binde birinden daha az olduğu tahmin edilmektedir. Gerisi ‘derin ağda’: arama motorları tarafından dizine eklenmeyen görünmez içeriktir. Bazılarına belirli uygulamalar veya kimlik bilgileriyle erişilebilen veritabanları, parola korumalı web siteleri, intranetler, akademik dergiler ve arşivler içermektedir (Radunović, 2016). Böylece sosyal ağlar giderek, gizli ve bazen yasadışı işlerin yapıldığı bir alana dönüşmektedir. 

Darknet de denen Dark Web sayfaları, normal tarayıcılarda bulunamadıkları için Gizli Servisler olarak da adlandırılmaktadır. Darknet’te, tüm veri trafiği şifrelenmekte, kullanıcıları şeffaf ve izlenebilir kılan IP adresi de görünmez hale gelmektedir. Bu, güvenlik ve anonimlik sağlamakta, ancak aynı zamanda gezinmeyi biraz yavaşlatmaktadır (Manzau, 2021). Dark Web’in bu özelliği, sosyal ağların günlük, yasal görüşme ve paylaşımlardan giderek yasadışı işlemlere dönüşmesiyle sonuçlanmaktadır. 

Birbirine benzeyen ancak aynı olmayan Dark Web ve Deep Web (Derin Web)’in ayrı işlevleri bulunmaktadır. Derin Web, web tarayıcıları tarafından dizine eklenmeyen internet bölümü olarak tanımlanır. Dark Web ise derin ağın yalnızca özel araçlarla erişilebilen bir alt bölümü olarak tanımlanmaktadır. İlki öncelikle meşru günlük çevrimiçi etkinlikler için kullanılırken, ikincisi daha anonimdir ve yasa dışı işlemlerle tanınmaktadır (Ashtari, 2022). Merkezi olmayan ve belirsiz doğası nedeniyle karanlık ağın ne kadar yaygın olduğunu ölçmek zordur.

Çevrimiçi dünyanın uzun süredir yasa dışı işlemlerle dolu bir geçmişi vardır. Bildirilen ilk çevrimiçi işlem 1972’de gerçekleşmiş ve Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’ndeki öğrenciler ile Stanford Üniversitesi’ndeki öğrenciler arasında kendi ARPANET hesaplarını kullanarak gönderilen az miktarda esrardan söz edilmiştir. O zamandan beri, sofistike teknolojilerin birleştirilmesi, yasadışı çevrimiçi karaborsaların geliştirilmesi için mükemmel bir platform yaratmıştır. Anonim İnternet taramasını, kripto para birimlerini ve küresel dağıtım sistemlerini, karanlık ağ pazarlarını veya yasa dışı kripto pazarlarını birleştirmek, ortaya çıkmış ve yasa dışı ürünlerin ve kaçak malın perakende satışını dönüştürmüştür. Yalnızca ‘gizli’ ağlara bağlanan özel yazılımlar aracılığıyla erişilebilen bu çevrimiçi pazar yerleri, yasa dışı ürünlerin ve kaçak malların satışı ve dağıtımında uzmanlaşmış e-ticaret tarzı web siteleridir. Darknet pazarlarında sunulan tipik ürünler arasında yasaklanmış ilaçlar, sahte/kimlik belgeleri, kötü amaçlı yazılımlar ve istismar kitleri, sahte ürünler ve diğer kaçak mallar yer almaktadır. Pornografik materyal (çocukların cinsel istismarı materyali [CSAM] dahil) ve silahlar sunan uzman pazarlar oluşmuştur (Ball vd., 2021). 

Kaynaklar

• Alfert, (2014). Die Bedeutung Sozialer Netzwerke für Heranwachsende. Facebook in der Sozialen Arbeit, Berlin: Springer VS, s. 75–138.
• Ashtari,H. (2022). Dark Web Vs. Deep Web: 5 Key Differences on The Internet, The Deep Web is not Indexed by Web Crawlers, While The Dark Web is İntentionally Kept Hidden. https://www.spiceworks.com/it-security/security-general/articles/dark-web-vs-deep-web/, 15.10.2022.
• Ball, M. ve Roderic, G. B. ve Niven, A. ve Trivedi, H. (2021). Data Capture & Analysis of Darknet Markets. https://www.researchgate.net/publication/331727611_Data_Capture_Analysis_of_Darknet_Markets, 14.10.2022.
• Brandtzæg, P.B. ve Heim, J. (2009). Why People Use Social Networking Sites. Online Communities and Social Computing, Third International Conference, OCSC 2009, San Diego, CA, USA, July 19-24, 2009.
• Guccione, D. ve Seebacher, B. (2022). Was ist das Dark Web? https://www.cio.de/a/was-ist-das-dark-web,3668910, 13.10.2022.
• Hajarian, M. (2015). Why People Use Social Networks? International Journal of Social Science & Interdisciplinary Research, 4 (6): 177-182.
• Hatta, M. (2020). Deep Web, Dark Web, Dark Net: A Taxonomy of “Hidden” Internet. Annals of Business Administrative Science, 19 (6): 277-292.
• Heise, C. ve Peters, I. (2015). Soziale Netzwerke für Forschende: Eine Einführung. Hanbuch CoScience 2.0, CoScience - Gemeinsamforschen und publizieren mit dem Netz. (1 Ausg., Band 2). Hannover: Technischen Informationsbibliothek (TIB), s. 3-8.
• Kaur, S. ve Randhawa, S. (2020). Dark Web: A Web of Crimes. Wireless Personal Communications: An International Journal, 112 (4): 2131-2158.
• Luber, S. (2022). Definition Dark Web Was ist das Dark Web? https://www.security-insider.de/was-ist-das-dark-web-a-1101790/, 13.10.2022.
• Manzau, J. P. (2021). Darknet - Was ist es und wie kommt man ins Darknet? https://www.experte.de/it-sicherheit/darknet, 13.10.2022.
• Poller, A. ve Waldmann, U. (2013). Soziale Netzwerke bewusst nutzen Ein Dossier zu Datenschutz, Privatspharenschutz und Unternehmenssicherheit. Darmstadt: Fraunhofer-Institut fur Sichere Informationstechnologie SIT. 
• Radunović, V. (2016). Dark Web: the Good, the Bad and the Ugly. https://www.diplomacy.edu/blog/dark-web-good-bad-and-ugly/, 13.10.2022.
• Siripaiboon, S. (2016). Die Generation der sozialen Medien – Chancen und Risiken für Jugendliche durch die Nutzung von sozialen Medien. Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi, Karl-Scharfenberg-Fakultät der Ostfalia Hochschule für angewandte Wissenschaften.
• Thoma, S. (2017). Probleme und Risiken von sozialen Netzwerken. Yayımlanmamış Bitirme Tezi, Hochschule Mittweida, University of Applied Sciences, Fakultät Medien.