Bu yazıda AoIP, IP çalışma uyumluluğu ve AES67 hakkında ayrıntılı bilgi veriliyor. Uzun zamandır AoIP üzerinde çalışan Telos Alliance, önce Axia için yayın amaçlı AoIP çözümünü ortaya koyarak, AoIP protokolü Livewire ve şimdi de Livewire+ AES67’yi sunuyor.
Telos Allience’ın Livewire+ AES67 protokolü, yapısı gereği AES67’ye tam olarak uygun. Bu durumda standardın tanımladığı bütün işlevler elde ediliyor. Ayrıca Livewire+ AES67, AES67’nin karşılıklı ses çalışma uyumluluğunun ötesine geçerek GPIO (General Purpose Input Output), PAD (Program Associated Data) ve reklam/tanıtım özelliklerini de ekliyor.
Örnek İnceleme
Kanada’nın Newfoundland & Labrador ilinde, NewCap Radio’nun Mühendislik Direktörü Shawn Basha, VoIP ve AoIP teknolojisine tesis çapında geçiş için yüzlerce metre bakır teli söktü. Shawn 30 civarı verici merkezini, radyo istasyonunu ve tekrarlayıcıyı yönetiyor. Kanada’nın bu en doğu ili, büyük bir bölge.
Bölgenin genişliği nedeniyle NewCap Axia IP konsollara geçtiğinde Shawn’ın yönettiği istasyonların sekizinin yan yana olduğu St. John’daki ana tesisten başladı.
Shawn açıkladı: “Kurulmasından ilk bahsettiğimizde bu teknolojiyi bilmediğimiz için, hepimiz çok heyecanlıydık. Axia sistemi harika. Yönlendirme yeteneği etkileyici; istediğimiz yerde ve zamanda kanal açabiliriz, özellikle sekiz radyo istasyonu çalıştırdığınız bir tesiste her şey çok kolay.”
Sekiz istasyonu canlı ve kayıtlı haber yayınlarıyla besleyen merkezi haber odası, başlıca yükseltmelerden biriydi. Burada tümü %100 AES67 uyumlu olmak üzere çok sayıda Axia DESQ, iQ ve konsol kuruldu.
St. John kurulumunun başarısından sonra NewCap, Newfoundland & Labrador ilindeki diğer tesislere de Axia konsolları kurmaya devam etti, ve tüm ağa yaymayı düşünüyor.
“NewCap bir bütün olarak Axia konsollar üzerinde büyük ölçüde standartlaştı. Bu yayın personeli için de çok iyi. Pek bir şey yapmak zorunda değiller çünkü onlar için önceden programlanıyor. Sadece bir butona basıp ellerini çekmeleri yetiyor. Yeni analog sistemlere geçmemiz kolay olabilse de, Livewire+ AES67 AoIP tüm tesiste işleri çok kolaylaştırıyor. Onu seviyoruz!”
Ethernet Anahtarları ile Kolay AoIP
Milos Nemcik, Proje Müdürü, Telos Alliance
- Doğru anahtarı seçin
Yayıncılar önceden TDM sistemini denetlemek için ses giriş/çıkış kartlarını ve bir işlemciyi taşıyan bir kart kafesi satın almak için on binlerce dolar harcarlardı. Bugün tüm o altyapının yaptıklarını 1000 doların altındaki bir Ethernet anahtarlama aygıtı daha güvenilir şekilde yapabiliyor. Ayrıca yayıncılara satılan küçük üreticilerin ve Cisco’nun anahtarlarında kitlesel pazarlar için araştırma-geliştirme ve kaliteli mühendislik için çok daha fazla kaynak var. Bu nedenle AoIP, TDM ve diğer patentli çözümlere göre daha değerli.
- Boyut önemlidir
Anahtar seçimi temelde planlanan sistemin boyutuna bağlı. Sadece birkaç konsola sahip stüdyolar, 20 stüdyolu bir tesis kadar anahtara ihtiyaç duymaz. Gelecekte makul genişleme için yetecek olan kapasite satın alınmalı. Boşuna alınıp kullanılmayan her anahtarlama aygıtı portu kurulumun maliyetini arttırdığı için, aşırı miktarda almak yerine aynı parayı başka donanıma harcamak daha mantıklı. Axia donanımıyla uyumlu uzun bir Cisco anahtarlama aygıtları listesi için adres: www.AxiaAudio.com/switches
- Kestirmeden gitmeyin
AoIP teknolojisinde “yeterince iyi” denen şey genellikle iyi değildir. Yerel büro tedarik mağazasının önerdiği üreticilere dikkat edin; bunlar sıklıkla denetimli anahtarlama aygıtları değildir ve sesler akmaya başladığında paketler kaybedilmeye başlanır. Axia alıyorsanız, AoIP için özel olarak tasarlanmış bütünleşik Ethernet anahtarları içeren miks konsollarından alma seçeneğiniz de var. PoE içeren bağımsız çalışan AoIP anahtarlama ürünü xSwitch, ağa bağlı diğer ses arabirimlerine de enerji verebiliyor. Bu özel amaçlı üretilen anahtarlama aygıtlarının bir avantajı, önceden programlandıkları için kurulum sürelerinin kısa olması.
- Yedekleme vazgeçilmezdir
Konu stüdyoda ağ yedekliği olunca yedek güç kaynaklı anahtarlama aygıtları kolayca bulunmaları ve pahalı olmamaları nedenleriyle, harcanan her kuruş için stressiz çalışma ile geri dönüyorlar. Çoklu veya blade tabanlı anahtarlama ürünleri de ayrı stüdyo çalışmaları için kurulup, eksiksiz bir yedek anahtarlama düzeni sağlanabiliyor. Telos Alliance bu seviyede yedeklemeyi her ikisi de çoklu IP bağlantıları içeren xNode ses ve lojik giriş/çıkış adaptörleri ile PowerStation konsol sistemi gibi uç aygıtlarıyla destekliyor.
TV İçin IP Üzerinden Ses ve Görüntüye Geçiş
Martin Dyster, İş Geliştirme Başkan Yardımcısı, TV Solutions Group, Telos Alliance
Küresel televizyon yayın topluluğuna teknolojik ilerlemede bir sonraki büyük devrim göz kırpıyor: A/VoIP (Audio and Video over IP). Son 50 yılda tanık olduğumuz büyük sıçramalar (siyah beyazdan renkliye, monodan stereoya, analogdan dijitale, 4:3’ten 16:9’a, SD’den HD’ye, stereodan 5.1’e) izleyiciye bu yoldaki her adımda avantajlar getirdi. Bununla beraber televizyon istasyonlarının perde arkasındaki isimsiz kahramanları olan yayın mühendisleri, sistem tasarımları, makaleler, cihaz katalogları ile boğuşarak çalışırken, üreticiler işleri yapmak için bir sonraki en iyi cihazı üretmek için birbirleriyle yarışıp durdular.
AoIP devrimi bariz bir şekilde farklı, çünkü önceki örneklerden farklı olarak bu kez ayaklar baş, başlar ayak oluyor. IP üzerinden ses ve görüntü yayınının verimliliği arttırması, aynı işi hızlı sistemlerin zaten var olan kurumsal ağ mimarilerini kullanarak daha az maliyetli ve kolayca yapması anlamına geliyor. Sonuç HD’den UHD’ye ve çevreleyen (surround) sesten saran (immersive) sese geçişe yardımcı olacak, ama şu anda sonucu izleyiciler görmeyecek. Ne yazık ki ütopyaya giden yolda rekabet eden ürünler, farklı uzman görüşleri ve pazarlama masalları ile kafa karışıklığı yaratıyor.
Neyse ki ses dünyasından gelen bizler için durum, görüntü merkezli meslektaşlarımıza göre daha net. Ses ağ sistemleri 1990’lardan, AoIP ise 2003 yılında Telos Alliance tarafından yayıncılık için tasarlanan ilk AoIP protokolü Livewire çıktıktan beri bizimle beraber. O zamanlardan beri özelikle canlı ses, sabit ses kurulumu ve radyo alanlarında gelişen, her biri profesyonel ses ve yayıncılık dünyasının bir kısmına hizmet eden ondan fazla rakip protokol piyasaya girdi. Kendini kanıtladığı ve olgunlaştığı halde, televizyon sektörü IP teknolojisini benimsemekte şaşırtıcı derecede yavaş davrandı. IP tabanlı bir ses iş akışının büyük avantajları dururken, televizyon yayıncılığı minik adımlarla ilerliyor ve IP bağlantısını MADI yerine uçtan uca bir değişiklik olarak kullanıyor.
Sorunun bir kısmını şüphesiz ki rakip protokoller hakkındaki kafa karışıklığı ve müşterinin en iyisini değil uyumlu cihazları seçmek zorunda kalması gerçeği oluşturuyor. Bu durum özel bir protokolün benimsenmesini gerektiren lisans modelinden kar eden şirketler hariç kimseye hizmet etmiyor. Neyse ki çoğunluğun isteği, herhangi bir şirketin yönlendirmesinden daha güçlü. Karşılıklı çalışma uyumlu AoIP standartları konusu ivme kazanıyor ve artık AES67 AoIP aktarım standardı biçiminde tanınıyor.
TV AoIP uygulamaları için Telos Alliance SDI xNode iki ayrı HD/SD-SDI girişi ayırıp (de-embed) 16 adede kadar ses kanalını Livewire+ AES67 AoIP formatına çevirebiliyor. Ses bir Livewire ağ kaynağı olarak kullanılabiliyor veya iki ayrı HD/SD-SDI çıkış akışının içerisine yeniden gömülebiliyor (re-embed). Her SDI girişi için görüntü gecikmelerinin düzeltilmesi, ses/görüntü senkronizasyonunun korunmasını garantiliyor.
Görece kısa bir zaman dilimi içerisinde, 2013 yılı Eylül ayında AES67’nin yayınlanmasından bu yana rakip protokollerin arkasındaki kuruluşların birçoğu bu yeni standardı benimsedi ve uygun veya uyumlu çözümleri piyasaya sürdü. Bugün gittikçe artan sayıda üretici karşılıklı çalışma uyumluluğu gereksinimini anlıyor ve AoIP protokolünün avantajlarının arkasındaki mesaj netleşiyor; AES67 artık kritik kitleye erişti. AES67 yapım zincirinin sadece ses tarafında ivme kazanmıyor. IP ile daha çok görüntü tarafında ilgilenen önemli firmalardan bir kısmı da AES67’yi ses ve görüntü sinyallerinin birlikte olduğu yerlerde ses aktarımının mantıklı yöntemi olarak görüyor. Önde gelen firmaların kurduğu kar amacı gütmeyen meslek örgütü AIMS (Alliance for Media Solutions) Medya Çözümleri Birliği, SDI’dan IP’ye geçiş sürecinde yayın ve medya endüstrileri için endüstri standartlarının uyarlanmasını teşvik ediyor ve AES67’yi görüntü ile birlikte ses sinyalleri taşımanın teknik olarak en uygun endüstri destekli standardı olarak kabul ediyor. TV yayın iş akışlarının görüntü tarafından gelen destek, kullanıcıların AES67 teknolojilerine yatırım yapmaları gerektiğini daha da iyi gösteriyor.
AES67 standardı yayınlarken kasıtlı olarak bir denetim veya tanıtım mekanizmasını zorunlu kılmaktan kaçınarak, üreticilerin kendi ısmarlama yöntemlerini geliştirmelerine imkan bıraktı ve her türlü AES67 ses akışıyla ara bağlantı yeteneğini korudu. AES67’nin bağlantı yönetimi için SIP kullanması, yönlendirmenin sistem tanıma gereksinimi olmadan denetlenebilmesi anlamına geliyor ve akış adreslerinin bilinmelerini sağlıyor. Bu sayede AES67 uyumlu cihazlar kullanılarak dinamik anahtarlamalı bir ses yönlendirme sistemi kolayca kurulabiliyor ve tüm sistem çapında bir PTP saati kullanıldığında kare hassasiyetinde geçişler elde edilebiliyor. Aslında bugün pahalı bir taban bant yönlendirme altyapısıyla yapılabilen her şey, SDI görüntü matrisinin yanı sıra bir AoIP yönlendirici katmanının eşleştirilmesi dahil denetimli bir ağ üzerinde aynen gerçekleştirilebiliyor. Bu yetenek, tasarımcıların VoIP (Video over IP) geldiğinde hala en son teknoloji olacak bir AoIP sistemini uyarlamalarına imkan vererek, bir IP üzerinden görüntü ve ses dünyasına geçişi kolaylaştırıyor.
AES67 bizi tamamen IP ses ve görüntü altyapısının gücünü açığa çıkarmaya bir adım daha yaklaştırıyor. AoIP’nin ayrı alt sistemleri birleştirme potansiyeli var. telekomünikasyon haberleşmeleri, interkomları, stüdyo içi sesleri ve harici sesleri tek bir sistem içerisinde bir araya getirmek, fiziksel arabirim, kablo, bağlantı, yönlendirme, dağıtım ve sonlandırma donanımları sayısını büyük ölçüde azaltıyor. Agnostik IP akış denetim ve yönlendirmenin ortaya çıkışı, IP seslerin yönetilmesini kolay ve uyumlu hale getiriyor. Artık ses toplama ve haberleşme sinyalleri kendi matrislerine bağlı kalmıyor ve program seslerinin hem yayın hem de stüdyo içi sinyaller için bağımsız olarak yönlendirilmeleri gerekmiyor. Erişim açık hale geliyor ve role özel sinyal yolları kavramı ortadan kalkıyor. Ses düşük gecikmeli, program kalitesinde, 24 bit çok kanallı hale geliyor.
