Son yıllarda seslendirme alanında birçok yenilik ve değişim meydana geldi. Bunların başında kitap seslendirme hizmeti yer alıyor. Kitap seslendirme önceleri sadece eğitim amaçlı non broadcasting (yayın dışı) kullanılırken, şimdilerde dijital sesli kitap platformlarında dinleyiciye sunuluyor. Bu aynı zamanda bilginin hızlı bir şekilde yayılması demek. Matbaa devrimiyle eşdeğer bir gelişimden bahsediyoruz.
Sesli kitap yayıncılığı, seslendirilen bu sesli kitapların dijital platformlarda dinleyiciyle buluşmasını sağlıyor. Kitap okumak kitaba odaklanmayı ve başka işle meşgul olmamayı gerektirirken, sesli kitapları dinlerken farkı bir işle meşgul olunabiliyor.
Kitap seslendirme hizmetini iki farklı bölümde inceleyebiliriz. Stüdyo kayıtları, dinleme ve düzenleme.
Stüdyo kayıtları bölümünde; sesli kitapları seslendirme aşaması ‘kitap seslendirme’ hizmeti sayesinde gerçekleşiyor. Kitap seslendirme için stüdyo, seslendirme sanatçısı, seslendirme yönetmeni ve teknisyenden oluşan bir ekip gerekiyor. Stüdyo kayıtları bölümü altında gerçekleşen bu kayıtlarda seslendirme yönetmeni ve teknisyen seslendirme sanatçısı tarafından seslendirilen kitabı eş zamanlı takip ediyor. Bu sayede az hata oranıyla seslendirme kayıtları alınıyor. Stüdyo kayıtları bölümünde gerçekleşen bu kayıtlarda okuma hataları öngörülen normal bir süreç ancak az hata olması için üç kişinin kontrolüne tabi tutuluyor. Yine stüdyo kayıtlarında profesyonel ekipman çok önemli. Sesli kitap platformlarında hızlı dinleme özelliği için uygun kayıt formatı, hardware ve software arayüzlerinin muntazam kalitede olması çok önemli. Stüdyo kayıtlarında kaydedilen sesli kitapların henüz dinleme ve düzenleme yapılmadan kontrol edilmesi gerekiyor. Bu kontrole kayıt öncesi kalite kontrolü deniliyor. Burada dijital ses kaydının bitrate kalitesi ölçülüp gerekli dijital düzenlemeler ADC ve DAC arabilirimleri kullanılarak yapılıyor.
Dinleme ve düzenleme bölümünde ise stüdyoda kaydedilen sesli kitaplar dinlemeye tabi tutuluyor. Bu bölümde yine son dinleyiciye ulaşmadan seslendirilen kitaplardaki okuma, vurgu ve tonlama hataları tespit ediliyor. Üçyüz sayfalık bir kitap ortalama beş saatlik bir kayıt demek (normal tempoda) oluyor. Yani beş saatlik bir kitabı dinleyen son dinleyici, yirmi saatlik stüdyo kaydı, on saatlik dinleme ve düzenleme hizmetinden sonra beş saatlik kitap haline geldiğini bilmesi gerekiyor. Dinleme bölümünde dikkatle dinlenen kitaplar aynı zamanda ses düzeltmede nefeslerin alınması, ses eşitleme gibi işlemlere tabi tutularak düzeltmeleri yapılıyor. Bu işlemlerden geçirilen dijital ses kayıtları artık yazılım için uygun format ve boyutta render yapılıyor. Artık sesli kitaplar yayın için hazır.
Sesli kitap yayıncılığı yazılım ve özellikle mobil uygulama yazılımları gerektiren bir süreç ile ve bir tür marketplace platformu olarak sesli kitapları dinlenebilir hale getiriyor. Burada bir sürü yazılımsal teknik detay verilebilir ancak konumuz olmadığından bu bölüme detaylı olarak girmiyoruz. Önemli bir detay vermek gerekirse, audio streaming sistemli iyi bir altyapı kitapları dinlemeyi daha kolaylaştıcaktır.
Sesli kitapların 2019 yılının başında popüler hale gelmesiyle rekabet arttı. Yayınevleri, raflarındaki popüler, çok okunan ve satan kitapları ilk etapta sesli kitaba dönüştürmeye başladı. Yayınevi, sesli kitap platformu ve seslendirme stüdyoları arasında cereyan eden bu yoğun ilişki, sesli kitap platformlarının bazılarının kendi stüdyolarını kurmasıyla daha farklı bir boyut kazandı. Bir kitabın seslendirilmesi için seslendirme stüdyosunun kayıt odasının o süre boyunca meşgul olması demek oluyor. Hareketlilik olması ve işlerin hızlı yürümesi için bazı yayın evleri kitapları seslendirilmesi için profesyonel olmayan kişilere ve uygun kayıt ortamı olayan evlere vermeye başladı. Evde ses kaydının ne kadar kaliteli olabileceğini siz düşünün. Hele bazı yayın evleri ve sesli kitap platformları seslendirme konusunda ehil olmayan sadece okuyabilen kişilere ‘evde mikrofonu var’ ‘seslendirme yapabiliyor’ mantığında iş yaptırmasını da konuya dahil edersek, iş kaliteli olmayan farklı noktalara gidebiliyor. Son dinleyici bu durumu kitabı dinlerken fark ediyor. Sesli kitap projelerinin profesyonel ve ehil kişiler tarafından profesyonel kayıt ortamlarında kaydedilmesi gerektiğini geç fark eden yayınevleri ve sesli kitap platformları bunun bedelini zaman ve itibar kaybederek ödüyor.
Sesli kitap platformları günümüzde başka işle meşgul olurken kitap dinleyebileceğimiz ve zamanımızı etkili kullanabileceğimiz imkanı bizlere sunuyor. Bu büyük imkanın farkına vararak fikir ve bilgiye hızlı erişim gelecekte çok büyük gelişimlerin tasarımcısı olacaktır.
Fotoğraflar © Birol Berber - BiberSA Prodüksiyon